دوره های ضمن خدمت فرهنگیان | راهنمای جامع

معلمان یکی از مؤثرترین نقش‌ها را در رشد و توسعه آینده یک کشور برعهده دارند. نقش و وظایف معلمان دوره‌های ابتدایی بدون شک پررنگ‌تر و سنگین‌تر از معلمین دوره‌های دیگر آموزشی است. معلمان دوره‌های ابتدایی اولین پله‌های علاقه دانش آموزان به مباحث درسی و یادگیری را می‌سازند. معلمان جوان و تازه کار نیازمند کسب دانش و مهارت‌های لازم برای برقراری رابطه‌ای بهتر و استوارتر با دانش‌آموزان‌اند. از این رو در این مقاله به بررسی دوره ضمن خدمت خواهیم پرداخت.

ضمن خدمت فرهنگیان چیست؟

ضمن خدمت فرهنگیان در واقع دوره‌های آموزشی با هدف ارتقا و توسعه شغلی آموزگاران و نیز افزایش و به روز کردن دانش و مهارت این گروه شغلی مهم است. دوره ضمن خدمت در حوزه‌های متفاوتی از جمله آموزش‌های مجازی، ارزشیابی‌های الکترونیکی، فناوری آموزشی و آموزش نرم افزارهای کاربردی در زمینه تولید محتوا آموزشی، مشاوره و روان‌شناسی تربیتی برگزار می‌شود.

طول دوره‌های ضمن خدمت فرهنگیان، با توجه به موضوع آموزشی انتخابی آن‌ها متفاوت است. اما در کل، حداقل زمان یک دوره آموزشی 6 ساعت و حداکثر زمان آن 48 ساعت است. این دوره‌ها توسط سامانه جامع مدیریت آموزش و یادگیری فرهنگیان برگزار می‌شود و ویژگی قابل توجه این دوره‌ها رایگان و مجازی بودن آن‌هاست.

دوره‌های ضمن خدمت ابتدایی

دوره های ضمن خدمت ابتدایی یکی از مهم‌ترین دوره‌های است که معلمان می‌توانند برای ارتقای دانش خود انتخاب کنند. با توجه به اینکه محتوای کتب درسی هر ساله مورد تجدیدنظر قرار می‌گیرد و مطالب به‌روزتر وارد کتاب‌ها می‌شود؛ معلمان نیازمند گذراندن دوره‌هایی برای کسب اطلاعات جامع درمورد مطالب جدید هستند.

دوره ضمن خدمت برای مقطع ابتدایی می‌تواند شیوه‌های نوین آموزش و تدریس را به معلمان معرفی کند. در این دوره‌های محتوای کتب درسی مهم از جمله فارسی، علوم و ریاضی مورد بررسی قرار می‌گیرند. روش‌های جدید آموزشی که منطبق بر مطالب جدید هستند نیز در این دوره‌ها به صورت کاربردی معرفی می‌شوند.

شرایط لازم جهت ثبت نام در دوره‌های ضمت خدمت

این دوره‌ها منحصراً برای معلمانی که به صورت رسمی آزمایشی و قطعی یا پیمانی در استخدام آموزش و پرورش موفق شده‌اند، برگزار می‌شود؛ بنابراین یکی اساسی‌ترین نکات در ثبت نام دوره‌های ضمن خدمت فرهنگیان این است که  مدرس استخدامی و یا پیمانی آموزش و پرورش باشید. همچنین از دیگر شرایط لازم جهت ثبت نام می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. فرد متقاضی باید حداقل پنج سال سابقه تدریس در آموزش و پرورش را داشته باشد.
2. رشته تحصیلی متقاضی دوره ضمن خدمت باید با موضوع درس مورد تدریس او مطابقت داشته باشد.
3. فرد متقاضی باید در رشته تخصصی خود حداقل مدرک کارشناسی ارشد داشته باشد.
4. حداکثر ساعت ضمن خدمت قابل اعمال برای یک فرهنگی متقاضی دوره‌های ضمن خدمت 250 ساعت است.

شرکت در دوره ضمن خدمت اجباری است؟

برای شرکت در این دوره‌ها هیچ‌گونه الزامی وجود ندارد؛ اما این دوره‌ها در فرایند سازماندهی سالانه معلمان و فرهنگیان نقش تأثیرگذاری دارند و سبب کسب نتایج بهتری خواهند شد. از این رو ثبت نام ضمن خدمت برای دانشجو معلمان و معلمان با سابقه می‌تواند یک فرصت طلایی باشد. از طرف دیگر دوره‌های ضمن خدمت برای ارزشیابی سالانه و طرح رتبه بندی معلمین یک نیاز اساسی و لازم است. در مجموع اگرچه دوره‌های ضمن خدمت اجباری نیستند؛ اما شرکت در این دوره و عدم کسب نمره قبولی و یا عدم شرکت در این دوره‌ها سبب از بین رفتن برخی امتیازهای مهم برای آموزگاران خواهد شد.

شرکت در دوره ضمن خدمت چه مزیت هایی دارد؟

اگرچه شرکت در این دوره‌ها اجباری و الزامی نیست اما در صورت شرکت در این دوره‌ها امتیازهایی توسط هر فرهنگی شرکت کننده کسب خواهد شد. در ادامه برخی از فواید آموزش ضمن خدمت را بررسی خواهیم کرد:

امکان حضور در ارزشیابی سالانه معلمین با شرکت در دوره‌های ضمن خدمت و کسب حدنصاب لازم در این دوره‌ها که حداقل 40 ساعت در سال است، فراهم می‌شود.

• نتایج این دوره‌ها در فرایند سازماندهی سالانه و جابه‌جایی و نقل و انتقالات بسیار تأثیرگذار است.
• دوره ضمن خدمت تأثیر مستقیم و مؤثری بر رتبه بندی معلمان دارد. به‌طوری‌که این دوره‌ها به یکی از شرایط اصلی اعمال رتبه بندی تبدیل شده‌اند. برای مثال معلمی که قصد کسب رتبه 1 دارد می‌تواند 120 ساعت دوره ضمن خدمت بگذراند و به کسب رتبه 1 نزدیک‌تر شود.
• بعد از کسب 500 امتیاز از دوره‌های ضمن خدمت، حقوق معلمان افزایش پیدا خواهد کرد. البته دانستن این نکته درمورد افزایش حقوق با دوره‌های ضمن خدمت ضروری است. در واقع هر ساعت از دوره‌های ضمن خدمت تنها نیم امتیاز دارد و جهت کسب 500 امتیاز باید 1000 ساعت دوره بگذرانید. البته میزان مبلغ افزایشی از نظر بسیاری از معلمان در قبال زمانی که برای دوره‌های صرف می‌شود، مبلغ چشم گیری نیست.
• این دوره‌های در فرایند کسب منصب مدیریت مدارس و همچنین عناوین مدیریتی آموزش و پرورش تأثیر چشم گیری دارد.

دوره‌های ضمن خدمت برای چه گروهی مناسب است؟

گذراندن دوره های ضمن خدمت برای افراد زیر بسیار مناسب و کاربردی خواهد بود:

1. افرادی که به حرفه معلمی در مقطع پیش دبستانی الی ششم ابتدایی علاقه دارند. (برای این گروه افراد ما پکیج جامع ابزارهای ریاضی بازی آریو از اول تا ششم را پیشنهاد می دهیم)
2. دانشجویان رشته‌های علوم پایه و ادبیات که به تدریس در مدارس علاقه دارند.
3. دانشجویان فارغ‌التحصیل که متأسفانه شغل مناسب با دانش خود پیدا نکرده و بیکارند.
4. معلمان و مدرسین دوره‌های ابتدایی که در حال حاضر شاغل به کار هستند؛ اما به افزایش دانش و مهارت حرفه‌ای خود علاقه‌مند هستند.
5. مربیان مهدکودک که به کار کردن در دوره‌های پیش دبستانی علاقه دارند.

چه مطالب و مباحثی پس از دوره ضمن خدمت فراگرفته می‌شوند؟

بعد از دوره ضمن خدمت معلمان و فراگیران به مطالب و شیوه‌های زیر به خوبی مسلط خواهند بود:

• روش‌های متنوعی برای ارائه مباحث و مطالب درسی را فرامی‌گیرند؛
• تسلط به روش تدریس درس‌های مهمی چون ریاضی، فارسی، علوم و قرآن
• آموزش و فراگیری کامل نکات ضروری و مهم کتب درسی پایه
• شناسایی بخش‌های متفاوت کتاب‌های درسی و یادگیری نکات و مسائل مربوط به هر بخش
• چگونگی برقراری ارتباط و آموزش به کودکان با سن 6 الی 11 سال
• آشنایی مسائل متفاوت و مربوط به سیستم کاری آموزش و پرورش
• چگونگی پاسخگویی به سؤالات کودکان که در حین تدریس پرسیده می‌شود.

همان‌طور که بیان شد اهمیت آموزش ضمن خدمت معلمان در چگونگی تدریس و برقراری رابطه با دانش‌آموزان مقاطع ابتدایی بسیار مشهود و مشخص است.

کسب امتیاز افزایش حقوق دوره ضمن خدمت فرهنگیان چه مدت زمان می برد؟

1. ابتدا باید میزان امتیاز هر ساعت دوره ضمن خدمت را داشته باشیم. به طور متوسط هر ساعت از این دوره امتیازی در حدود 5/0 تا 75/0 دارد.
2. سپس باید حداکثر ساعتی که در حکم کارگزینی قابل اعمال است را به دست آوریم. حداکثر ساعت قابل اعمال همان‌طور که در مطالب قبلی گفته شد برابر 1000 ساعت است. حالا 75/0 را در 1000 ساعت ضرب می‌کنیم که برابر 750 امتیاز می‌شود.
3. در یک سال که از اول فروردین تا آخر اسفند است، حداکثر ساعت قابل اعمال برابر 200 تا 250 است. یعنی برای کسب 1000 ساعت حدود 4 الی 5 سال زمان نیاز است.

مزایای برگزاری دوره‌های ضمن خدمت به صورت مجازی چیست؟

پیش‌تر از این، دوره ضمن خدمت صرفاً به‌صورت حضوری برگزاری می‌شد؛ اما با ترویج استفاده از لوازم الکترونیکی و اینترنت امروزه کلیه دوره‌های ضمن خدمت به صورت مجازی و برخط برگزار می‌شوند که مزایای بسیاری برای شرکت کنندگان دارند. از این میان می‌توان مهم‌ترین مزایای آن را به صورت زیر بیان کرد:

• دوره‌های مجازی سبب کاهش هزینه رفت و آمد، هزینه‌های آموزشی و ابزارهای دوره آموزشی می‌شود.
• در یک مدت زمان کوتاه افراد بیشتری آموزش می‌بینند.
• انجام مراحل ثبت‌نام مجازی بسیار راحت‌تر است و مشکلات ادراری کمتری وجود دارد.
• ارزیابی آموزشی و اندازه‌گیری سیستمی دقیق
• آموزش قوی‌تر با استفاده از ابزارهای گرافیکی مانند نمودارها، عکس‌ها و فیلم‌ها
• تهیه کلیه مکمل‌های آموزشی بدون نیاز به مراجعه به کتابخانه‌ها
• کاهش اتلاف وقت مدرس و کارآموز

با توجه به آنچه گفته شد، دوره ضمن خدمت یکی از اساسی‌ترین اقداماتی است که در جهت ارتقای دانش لازم برای آموزش می‌توان از آن بهره گرفت. این دوره‌ها دارای مزایای بسیاری برای شرکت کنندگان هستند. از جمله مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به افزایش حقوق و نتایج مثبت در رتبه بندی و نقل و انتقالات اشاره کرد.

همچنین حضور در این دوره‌ها برای دانشجو معلمان نیز سبب کسب مهارت‌های مهمی چون تمرین مدیریت کلاس، یادگیری نحوه مناسب پاسخگویی به سؤالات و شانس بیشتر در استخدام خواهد شد. این دوره‌ها معلمان با سابقه گذشته را با شیوه‌های تدریس مباحث جدید آشنا می‌کند و پلی خواهد بود برای کسب عناوین شغلی بهتر در مدارس و ارگان‌های دیگر.